Kilisenin Kayıp Çan Kulesi ve Rekonstrüksiyon Etiği

Bodrum'un kent kimliğinde önemli bir yere sahip olan Aya Nikola Kilisesi'nin rekonstrüksiyon süreci, ne yazık ki tarihi mirasın korunması ve ihyası konusundaki kronikleşmiş sorunlarımızın bir aynası niteliğinde.

Köşe Yazıları Yayın: 03 Kasım 2025 - Pazartesi - Güncelleme: 03.11.2025 21:09:00

Editör - Ali Peltek

Okuma Süresi: 5 dk.

139 okunma

Bodrum'un kent kimliğinde önemli bir yere sahip olan Aya Nikola Kilisesi'nin rekonstrüksiyon süreci, ne yazık ki tarihi mirasın korunması ve ihyası konusundaki kronikleşmiş sorunlarımızın bir aynası niteliğinde. Özellikle kilisenin orijinal yapısının ayrılmaz bir parçası olan Çan Kulesi'nin akıbeti hakkındaki belirsizlikler ve iddialar, projelerin "aslına uygunluk" iddiasının ne kadar sığ kalabildiğini çarpıcı bir şekilde gözler önüne seriyor.

Tarihi yapıların yeniden inşası (rekonstrüksiyonu), titizlik, belgeleme ve en önemlisi etik sorumluluk gerektiren hassas bir süreçtir. Venedik Tüzüğü gibi uluslararası koruma ilkeleri, yapının özgün izlerini temel almayı, mimari ve kültürel sürekliliği sağlamayı öngörür. Ancak Türkiye'deki bazı rekonstrüksiyon projelerinde, bu ilkelerin yüzeysel bir yaklaşımla ele alındığını, hatta bazen yerel veya siyasi kaygılarla tarihi gerçekliğin filtrelendiğini görüyoruz.

Aya Nikola Kilisesi özelinde, eğer eski fotoğraflarda ve belgelerde açıkça görülen Çan Kulesi, çeşitli gerekçelerle (belgeleme yetersizliği, maliyet, ya da daha da kötüsü, yapının dini kimliğini "normalize etme" çabası) projeden çıkarıldıysa, bu, basit bir mimari eksiklikten öte, tarihi bir ihmal ve kültürel bir hafıza kaybıdır.

Kaliteli ve etik bir rekonstrüksiyon, yalnızca duvarları yeniden örmek değildir. Yapının ruhunu, kentsel silüete katkısını ve tarihi bağlamını da ihya etmeyi amaçlar. Aya Nikola'nın Çan Kulesi'ni yok saymak ya da ertelemek: Bodrum'un eski kartpostallarında dahi yer alan bu kulenin eksikliği, yapıya estetik bir yoksulluk katmanın yanı sıra, kentin görsel hafızasındaki önemli bir detayı siler.

Kilise binası ve Çan Kulesi, mimari olarak tek bir bütündür. Bu bütünlüğü parçalamak, yapıyı "gövdesi" restore edilmiş, ancak "kimliği" eksik kalmış bir nesneye dönüştürür.

"Aslına uygunluk" iddiası, en küçük detaya kadar sadakati gerektirir. Eğer orijinal yapının belirleyici bir unsuru (kremayer dişlisi veya çanı olmasa bile kulesi) göz ardı ediliyorsa, bu bir rekonstrüksiyon değil, olsa olsa "yeni bir yorumlama" ya da "eksiltilmiş bir yeniden inşa"dır.

Bu tip projelerin kalitesini sorgularken, sadece kullanılan malzemenin dayanıklılığına değil, aynı zamanda tarihe ve toplumsal belleğe olan saygı düzeyine bakmalıyız.

Çözüm, "Cesur ve Bütüncül" Yaklaşımdır

Tarihi yapıların ihyası, yerel yönetimlerden merkezi idareye, Anıtlar Kurulu'ndan uygulayıcı mimara kadar geniş bir zincirin ortak sorumluluğudur. Kaliteli bir sonuç için: Çan Kulesi gibi unsurların rekonstrüksiyonunu sağlayacak yeterli görsel, plan veya arkeolojik verinin olup olmadığı şeffaflıkla açıklanmalı. Eksik varsa, uluslararası standartlarda arkeolojik araştırma ile tamamlanmalıdır.

Projeler, yalnızca duvarları değil, yapının tüm unsurlarını (kulesi, avlusu, özgün detayları) içerecek şekilde bütüncül olarak ele alınmalıdır.

Tarihi ve kültürel hassasiyet taşıyan konularda, maliyet veya zaman baskısıyla, yapının kimliğini oluşturan unsurlardan taviz verilmemelidir.

Bodrum, eşsiz kültürel mirasıyla bir cazibe merkezi. Aya Nikola Kilisesi gibi yapıların yeniden ayağa kaldırılması takdire şayan bir adımdır, ancak bu adım, tarihe saygılı ve dürüst bir şekilde atılmalıdır. Aksi takdirde, elde edilen sonuç, geleceğe bırakılmış eksik bir miras ve geçmişe yapılmış bir haksızlık olacaktır. Bodrum, "eksik rekonstrüksiyon" değil, bütüncül ve aslına sadık bir ihya projesini hak etmektedir.

Aya Nikola Kilisesinin Çan Kulesi'ne, meslek büyüğümüz Hüseyin Anıl Hocam çekti dikkatimi. Kültürel Miras ve Turizm bölümünde eğitim almış olmam da ayrıca etken oldu bu yazıyı yazmam için. Danıştım, bilgi topladım, düzenledim....

'' Ayasofya'nın Kubbesi, Selimiye'nin Minaresi '' ne ise, '' Aya Nikola'nın Çan Kulesi '' odur. Bir anlamda, söz konusu yapının Alâmeti Farikası hangi sebepten olursa olsun, yok sayılırsa, ortaya çıkacak imalat kadük hükmünde olur düşüncesindeyim.

#ali peltek #köşe yazısı. aya nikola

Ek Fotoğraflar

Yorumlar (0)

Suç teşkil edecek, yasadışı, tehditkar, rahatsız edici, hakaret ve küfür içeren, aşağılayıcı, küçük düşürücü, kaba, müstehcen, ahlaka aykırı, kişilik haklarına zarar verici ya da benzeri niteliklerde içeriklerden doğan her türlü mali, hukuki, cezai, idari sorumluluk içeriği gönderen Üye/Üyeler’e aittir.

İlginizi Çekebilir